आज सकाळी आईने बिल भरायचं आहे... असा सांगून चेक हातात ठेवला. त्यावर आजची तारीख ७ जून २०१० लिहिताना हात जरासा थबकला. काहीतरी आठवतंय.... पण नेमकं काय? मनात काहीतरी सुरु झालंय त्या तारखेने.. पण नक्की काय शोधू पहातंय मन?? याच विचारात गाडी सुरु केली आणि ऑफिसकडे कूच केलं. जाताना पण मनात विचारांनी गर्दी केली; अगदी जशी शाळेच्या पहिल्या दिवशी आम्ही लहान मुलं प्रार्थनेला उभी राहताना करायचो न तशी...!!! आणि याच विचारासरशी कळलं.... ७ जून... पहिला दिवस... शाळेचा.... 
हेच तर आठवत होतं इतका वेळ....
लहानपणी माझ्या शाळेची सुरुवात ७ जूनलाच व्हायची. म्हणजे जरी ७ जूनला रविवार असला तरी वेळापत्रकावर शाळा ७ जूनलाच सुरु झालेली असायची.... आणि माझी शाळा तर त्याच्याही आधी म्हणजे १ जूनपासूनच!!! "पप्पा मला यावेळी नवीन दप्तर, नवे बूट आणि हो नवा पेन्सिलचा box पण हवाये." ही असायची माझ्या शैक्षणिक वर्षाची नमनाची वाक्यं!!! अर्थात वयानुसार आणि गरजानुसार लिस्ट बदलत गेली पण सूर एकंदरीत हाच राहिला. मग मागणी कितपत पूर्ण होतेय याचा आगाऊ अंदाज घेऊन मग केलेली आदळ-आपट, रडारड या सगळ्यांचा योग्य तो परिणाम होऊन अखेरीस शाळेला आनंदाने नवं दप्तर घेऊन दिमाखात जाणारी मी....शाळेचा पहिला दिवस म्हटलं कि हेच आठवत मला....
तेव्हा शाळा आणि पाऊस एकत्रच सुरु व्हायचे...!! ७ जून म्हणजे मॉन्सूनच आगमन अगदी ठरल्याप्रमाणे असायचं. किमान त्यादिवशी पावसाची एकतरी जोरदार चळक यायचीच. मला अजूनहि आठवतं; सकाळची शाळा असायची. आम्ही सगळी मुलं डबा खात असताना ढगांचा जोरदार गडगडाट व्हायचा, सगळीकडे अंधारून यायचं आणि मग धुवाधार पाऊस यायचा. खिडकीजवळच्या मुला-मुलींची दप्तर वाचवण्यासाठी धावपळ व्हायची. बाई वर्गात येऊन तिथल्या ट्यूब लाईट लावायच्या... त्या वयात त्या ट्युब्सच पण आकर्षण वाटायचं. आणि आम्ही सगळी चिल्लीपिल्ली त्या खिडकीतून बाहेरचा पाऊस बघत बसायचो. आमचे मोठे दादा ताई लोकं मैदानावर जाऊन पहिल्या पावसाची मज्जा घ्यायचे. बाई स्वत: त्यांना घेऊन जायच्या पावसात. तेव्हा लौकर "मोठ्ठं" होण्यामागे ते एक प्रमुख कारण होतं "शाळेत जाऊन पावसात खेळायला मिळायला हवं म्हणून!!!"
हे झालं ३री-४थी नंतरच... जेव्हा शाळेत जाणं हा एक अति आनंदाचा भाग असायचा. पण त्याआधी शाळेत जाताना बाहेर काय पाऊस पडत असेल इतका पाऊस माझ्या डोळ्यात असायचा. जणू काही आई पप्पा मला काळ्या पाण्यावर पाठवतायेत अश्या अविर्भावात मी रडायचे. (हे अर्थातच पप्पांच्या आठवणीतलं वाक्य आहे) दप्तर फेकून दे, डबा सांड, हात पाय आपट हि आणि असली सगळी नाटकं करून मग शाळेत जायचे. (म्हणजे मला पाठवलं जायचं) पण एक होतं मी एवढं रडून पडूनसुद्धा आईने कधीच मला शाळेचा पहिला दिवस बुडवू दिला नाही. प्रत्येक गोष्टीसाठी तिच्याकडे प्रतिहल्ला तयार असायचा... "दप्तर टाकलस, हे घे दुसरं दप्तर", डबा सांडला म्हणेपर्यंत आतून दुसरा डबा आणि पाण्याची बाटली हातात.. मग मी हताशपणे माझं चंबूगबाळ आवरून शाळेकडे चालायला लागायचे. (अंगणवाडी ते २री माझी शाळा घराला लागुनच होती.) तेव्हा शाळेत न जायचं एक हुकमी कारण म्हणून मला पावसाची प्रचंड मदत व्हायची. पप्पा मला सोडायला चालत यायला लागले आणि पाऊस सुरु झाला की मग मी रडकुंडीला येऊन "पप्पा मला नाही जायचं" असं म्हणायचे कि मग ते मला शेजारी असलेल्या काकाकडे घेऊन जायचे. मग काय आम्ही आमच्या मनाचे राजे. इतका वेळ "मला पावसात भिजून शेंबूड येईल ना गं आई!!" असं म्हणून रडणारी मी त्याच पावसात हुंदडत असायचे. मला तिथेच खेळताना पाहिलं की आई अजून ओरडायची. पण तेव्हा त्या पावसात खेळताना तिच्या चिडण्याच पण काहीच वाटायचं नाही. मग शाळेत आम्हाला बसवून ठेवण्यासाठी बालवाडीच्या आमच्या बाई वेगवेगळे प्रकार करायच्या. कागदी होड्या तयार करून बाहेरच्या डबक्यात सोडणे, कुणाची होडी जास्त वेळ तरंगते याची स्पर्धा लावणे (क्वचित त्या स्पर्धांचे निकाल एकमेकांना चिखलात पडून मारामा-या करण्यानेसुद्धा व्हायचे. होडीचं तर कधीच टायटेनिक झालेलं असायचं.) मग शाळेत गरम गरम पोहे, उपीट, शिरा असं जंगी बेत असायचा. (शासनाने खिचडी वाटप सत्कार्य हाती घ्यायच्या आधीपासून आमच्या बाई स्वत:च्या घरून सगळे सामान आणून स्वत: नाश्ता बनवायच्या शाळेत.) बाहेर पाऊस पडत असताना वर्गात एकमेकाजवळ बसून, थंडीने कुडकुडत असताना वेगवेगळ्या कविता म्हणत केलेला तो नाश्ता आजही आठवतो. शाळेतल्या पावसाची हि एक अजून सुंदर आठवण!!!
३री मध्ये मोठ्या शाळेत गेल्यावर सगळ्या गोष्टींच अजून अप्रूप वाटायला लागलं. पप्पांचा हात धरून शाळेत जाणारी मी, आता रिक्षात बसून अधिक जबाबदारीने शाळेत जायला लागले. आणि साक्षीला तो होताच!! नित्यनेमाने येणारा... मग काय "वोटरप्रूफ दप्तर" हा शाळेत नुकताच लागलेला शोध आपल्या घरी नाकारला गेल्यावर; "मग माझी वह्या पुस्तक भिजली तर मी काय करू???" या निरागस प्रश्नाला "प्लास्टिकच्या पिशव्यांमध्ये नीट ठेवून मिळालेली वह्या पुस्तके" हे उत्तर शिरोधार्य मानून मी "मोठ्या" शाळेत जायला लागले. नवा, नवा गुलाबी फुला फुलांचा रेनकोट घालून शाळेत जाताना जी धमाल यायची ती आज कारमध्ये बसून ऑफिसला जाताना कुठेतरी हरवली आहे.
नंतर मोठ्या वर्गात गेल्यावर पावसानंतरचा मातीचा सुवास, हवेत पसरणारा आल्हाददायक गारवा वगैरे गोष्टींशी परिचय झाला आणि लहानपणीच्या "आई पाऊस आला......" चं "पावसाची भूरभूर सुरु झाली...." मध्ये रुपांतर झालं. आता न्यायला रिक्षावाले काका येत नसत.. माझी मीच छानपैकी तयार होऊन नव्या को-या सायकलवर शाळेत जायला लागले. आता खूप मोठा बारदाना सांभाळत शाळेत जायची कसरत सुरु झाली. दप्तर, रेनकोट, डब्याची पिशवी, सायकल आणि मी!! त्यामुळे दर २-३ दिवसांनी भूमातेला साष्टांग नमस्कार ठरलेलाच असायचा. PT च्या दिवशी तर हालतच व्हायची. पांढरे बूट!! जे कितीही पाऊस पडत असला तरी पांढरेच राहायला हवेत असं आमच्या सरांचा आग्रह (की दुराग्रह??) असायचा. त्यामुळे त्यादिवशी आमच्या बारदान्यात अजून एका पिशवीची भर.... बुटांची पिशवी.. त्यादिवशी मात्र एरवीचा मित्र वाटणारा पाऊस शत्रू नं. १ असायचा. पण ते काहीही असलं तरी वर्गात बसलेलं असताना खिडकीतून बाहेर पडणारा पाऊस पाहणे, त्याचे आतमध्ये येणारे चुकार थेंब हातावर झेलणे. या आणि अश्या अनेक गोष्टीनी माझं शालेय जीवन अगदी पावसावरच्या निबंधासारखं सुंदर केलं.
तेव्हा मातीचा वास, नव्या नव्या पुस्तकांचा वास आणि एवढेच काय पण नवीन घेतलेल्या नटराजच्या खोडरबरचा वास, बाईंबरोबर डबक्यातल्या पाण्यात खेळलेली डबा ऐसपैस, "चला मुलानो, पावसात भिजून येऊया.." म्हणणारे आमचे शिपाइकाका, एकमेकांच्या हाताला धरून; निसरड्या रस्त्याला घाबरत घाबरत केलेली वर्षा सहल....!!! हे सगळे निरागस क्षण असे माझ्या आठवणींच्या पेटीत बंद करून ठेवले आहेत त्या ७ तारखेने आणि ना चुकता त्या दिवशी येणा-या त्या पावसाने!!!
आज अचानक ७ जून २०१० तारखेने त्या पेटीचं कुलूप काढलं आणि सगळं कसं माझ्या डोळ्यांसमोर लख्ख उभं राहिलं!!! आज सकाळपासून ५-६ वेळा बाहेर जाऊन पाहिलंय; पण अजून तरी माझ्या लहानपणीच्या पावसाने हजेरी दिलेली नाहीये. "अरे शाळा सुरु झाली रे माझी.... ये ना आता तरी!!!" मुक्यानेच साद घालतेय त्याला.... पण मला माहितीये तो आत्ता येणार नाही... लहानपणीचा सवंगडी आहे माझा!! त्याची अट आहे "तेव्हा जशी यायचीस मैदानावर धावून तशी येणार असशील तरच येतो मी...." आणि मी मात्र माझ्या काचेच्या केबिनमध्ये बसून त्याला "माझा आत्ता एक Client call आहे रे... नाही जमणार!!" अशी मलाच नं पटणारी कारण देत जागेवरच बसून आहे.....!!!!!!
-स्वाती......
हेच तर आठवत होतं इतका वेळ....लहानपणी माझ्या शाळेची सुरुवात ७ जूनलाच व्हायची. म्हणजे जरी ७ जूनला रविवार असला तरी वेळापत्रकावर शाळा ७ जूनलाच सुरु झालेली असायची.... आणि माझी शाळा तर त्याच्याही आधी म्हणजे १ जूनपासूनच!!! "पप्पा मला यावेळी नवीन दप्तर, नवे बूट आणि हो नवा पेन्सिलचा box पण हवाये." ही असायची माझ्या शैक्षणिक वर्षाची नमनाची वाक्यं!!! अर्थात वयानुसार आणि गरजानुसार लिस्ट बदलत गेली पण सूर एकंदरीत हाच राहिला. मग मागणी कितपत पूर्ण होतेय याचा आगाऊ अंदाज घेऊन मग केलेली आदळ-आपट, रडारड या सगळ्यांचा योग्य तो परिणाम होऊन अखेरीस शाळेला आनंदाने नवं दप्तर घेऊन दिमाखात जाणारी मी....शाळेचा पहिला दिवस म्हटलं कि हेच आठवत मला....
तेव्हा शाळा आणि पाऊस एकत्रच सुरु व्हायचे...!! ७ जून म्हणजे मॉन्सूनच आगमन अगदी ठरल्याप्रमाणे असायचं. किमान त्यादिवशी पावसाची एकतरी जोरदार चळक यायचीच. मला अजूनहि आठवतं; सकाळची शाळा असायची. आम्ही सगळी मुलं डबा खात असताना ढगांचा जोरदार गडगडाट व्हायचा, सगळीकडे अंधारून यायचं आणि मग धुवाधार पाऊस यायचा. खिडकीजवळच्या मुला-मुलींची दप्तर वाचवण्यासाठी धावपळ व्हायची. बाई वर्गात येऊन तिथल्या ट्यूब लाईट लावायच्या... त्या वयात त्या ट्युब्सच पण आकर्षण वाटायचं. आणि आम्ही सगळी चिल्लीपिल्ली त्या खिडकीतून बाहेरचा पाऊस बघत बसायचो. आमचे मोठे दादा ताई लोकं मैदानावर जाऊन पहिल्या पावसाची मज्जा घ्यायचे. बाई स्वत: त्यांना घेऊन जायच्या पावसात. तेव्हा लौकर "मोठ्ठं" होण्यामागे ते एक प्रमुख कारण होतं "शाळेत जाऊन पावसात खेळायला मिळायला हवं म्हणून!!!"
हे झालं ३री-४थी नंतरच... जेव्हा शाळेत जाणं हा एक अति आनंदाचा भाग असायचा. पण त्याआधी शाळेत जाताना बाहेर काय पाऊस पडत असेल इतका पाऊस माझ्या डोळ्यात असायचा. जणू काही आई पप्पा मला काळ्या पाण्यावर पाठवतायेत अश्या अविर्भावात मी रडायचे. (हे अर्थातच पप्पांच्या आठवणीतलं वाक्य आहे) दप्तर फेकून दे, डबा सांड, हात पाय आपट हि आणि असली सगळी नाटकं करून मग शाळेत जायचे. (म्हणजे मला पाठवलं जायचं) पण एक होतं मी एवढं रडून पडूनसुद्धा आईने कधीच मला शाळेचा पहिला दिवस बुडवू दिला नाही. प्रत्येक गोष्टीसाठी तिच्याकडे प्रतिहल्ला तयार असायचा... "दप्तर टाकलस, हे घे दुसरं दप्तर", डबा सांडला म्हणेपर्यंत आतून दुसरा डबा आणि पाण्याची बाटली हातात.. मग मी हताशपणे माझं चंबूगबाळ आवरून शाळेकडे चालायला लागायचे. (अंगणवाडी ते २री माझी शाळा घराला लागुनच होती.) तेव्हा शाळेत न जायचं एक हुकमी कारण म्हणून मला पावसाची प्रचंड मदत व्हायची. पप्पा मला सोडायला चालत यायला लागले आणि पाऊस सुरु झाला की मग मी रडकुंडीला येऊन "पप्पा मला नाही जायचं" असं म्हणायचे कि मग ते मला शेजारी असलेल्या काकाकडे घेऊन जायचे. मग काय आम्ही आमच्या मनाचे राजे. इतका वेळ "मला पावसात भिजून शेंबूड येईल ना गं आई!!" असं म्हणून रडणारी मी त्याच पावसात हुंदडत असायचे. मला तिथेच खेळताना पाहिलं की आई अजून ओरडायची. पण तेव्हा त्या पावसात खेळताना तिच्या चिडण्याच पण काहीच वाटायचं नाही. मग शाळेत आम्हाला बसवून ठेवण्यासाठी बालवाडीच्या आमच्या बाई वेगवेगळे प्रकार करायच्या. कागदी होड्या तयार करून बाहेरच्या डबक्यात सोडणे, कुणाची होडी जास्त वेळ तरंगते याची स्पर्धा लावणे (क्वचित त्या स्पर्धांचे निकाल एकमेकांना चिखलात पडून मारामा-या करण्यानेसुद्धा व्हायचे. होडीचं तर कधीच टायटेनिक झालेलं असायचं.) मग शाळेत गरम गरम पोहे, उपीट, शिरा असं जंगी बेत असायचा. (शासनाने खिचडी वाटप सत्कार्य हाती घ्यायच्या आधीपासून आमच्या बाई स्वत:च्या घरून सगळे सामान आणून स्वत: नाश्ता बनवायच्या शाळेत.) बाहेर पाऊस पडत असताना वर्गात एकमेकाजवळ बसून, थंडीने कुडकुडत असताना वेगवेगळ्या कविता म्हणत केलेला तो नाश्ता आजही आठवतो. शाळेतल्या पावसाची हि एक अजून सुंदर आठवण!!!
३री मध्ये मोठ्या शाळेत गेल्यावर सगळ्या गोष्टींच अजून अप्रूप वाटायला लागलं. पप्पांचा हात धरून शाळेत जाणारी मी, आता रिक्षात बसून अधिक जबाबदारीने शाळेत जायला लागले. आणि साक्षीला तो होताच!! नित्यनेमाने येणारा... मग काय "वोटरप्रूफ दप्तर" हा शाळेत नुकताच लागलेला शोध आपल्या घरी नाकारला गेल्यावर; "मग माझी वह्या पुस्तक भिजली तर मी काय करू???" या निरागस प्रश्नाला "प्लास्टिकच्या पिशव्यांमध्ये नीट ठेवून मिळालेली वह्या पुस्तके" हे उत्तर शिरोधार्य मानून मी "मोठ्या" शाळेत जायला लागले. नवा, नवा गुलाबी फुला फुलांचा रेनकोट घालून शाळेत जाताना जी धमाल यायची ती आज कारमध्ये बसून ऑफिसला जाताना कुठेतरी हरवली आहे.
नंतर मोठ्या वर्गात गेल्यावर पावसानंतरचा मातीचा सुवास, हवेत पसरणारा आल्हाददायक गारवा वगैरे गोष्टींशी परिचय झाला आणि लहानपणीच्या "आई पाऊस आला......" चं "पावसाची भूरभूर सुरु झाली...." मध्ये रुपांतर झालं. आता न्यायला रिक्षावाले काका येत नसत.. माझी मीच छानपैकी तयार होऊन नव्या को-या सायकलवर शाळेत जायला लागले. आता खूप मोठा बारदाना सांभाळत शाळेत जायची कसरत सुरु झाली. दप्तर, रेनकोट, डब्याची पिशवी, सायकल आणि मी!! त्यामुळे दर २-३ दिवसांनी भूमातेला साष्टांग नमस्कार ठरलेलाच असायचा. PT च्या दिवशी तर हालतच व्हायची. पांढरे बूट!! जे कितीही पाऊस पडत असला तरी पांढरेच राहायला हवेत असं आमच्या सरांचा आग्रह (की दुराग्रह??) असायचा. त्यामुळे त्यादिवशी आमच्या बारदान्यात अजून एका पिशवीची भर.... बुटांची पिशवी.. त्यादिवशी मात्र एरवीचा मित्र वाटणारा पाऊस शत्रू नं. १ असायचा. पण ते काहीही असलं तरी वर्गात बसलेलं असताना खिडकीतून बाहेर पडणारा पाऊस पाहणे, त्याचे आतमध्ये येणारे चुकार थेंब हातावर झेलणे. या आणि अश्या अनेक गोष्टीनी माझं शालेय जीवन अगदी पावसावरच्या निबंधासारखं सुंदर केलं.
तेव्हा मातीचा वास, नव्या नव्या पुस्तकांचा वास आणि एवढेच काय पण नवीन घेतलेल्या नटराजच्या खोडरबरचा वास, बाईंबरोबर डबक्यातल्या पाण्यात खेळलेली डबा ऐसपैस, "चला मुलानो, पावसात भिजून येऊया.." म्हणणारे आमचे शिपाइकाका, एकमेकांच्या हाताला धरून; निसरड्या रस्त्याला घाबरत घाबरत केलेली वर्षा सहल....!!! हे सगळे निरागस क्षण असे माझ्या आठवणींच्या पेटीत बंद करून ठेवले आहेत त्या ७ तारखेने आणि ना चुकता त्या दिवशी येणा-या त्या पावसाने!!!
आज अचानक ७ जून २०१० तारखेने त्या पेटीचं कुलूप काढलं आणि सगळं कसं माझ्या डोळ्यांसमोर लख्ख उभं राहिलं!!! आज सकाळपासून ५-६ वेळा बाहेर जाऊन पाहिलंय; पण अजून तरी माझ्या लहानपणीच्या पावसाने हजेरी दिलेली नाहीये. "अरे शाळा सुरु झाली रे माझी.... ये ना आता तरी!!!" मुक्यानेच साद घालतेय त्याला.... पण मला माहितीये तो आत्ता येणार नाही... लहानपणीचा सवंगडी आहे माझा!! त्याची अट आहे "तेव्हा जशी यायचीस मैदानावर धावून तशी येणार असशील तरच येतो मी...." आणि मी मात्र माझ्या काचेच्या केबिनमध्ये बसून त्याला "माझा आत्ता एक Client call आहे रे... नाही जमणार!!" अशी मलाच नं पटणारी कारण देत जागेवरच बसून आहे.....!!!!!!
-स्वाती......
अतिशय उत्तम !!!! पहिल्या पावसाची आणि शाळेच्या आठवणींची मेळ घालण्याची कल्पना एक नंबर !!!
उत्तर द्याहटवाmala punha ekda shalet jayachay..
उत्तर द्याहटवा... :).
उत्तर द्याहटवाफारच छान. मस्त लिहिले आहे.
उत्तर द्याहटवा